
Nazwa obchodzonego 2 lutego święta wywodzi się
od dwóch terminów greckich: Hypapante oraz Heorte tou Katharismou, co oznacza
święto spotkania i oczyszczenia. Oba te święta były głęboko zakorzenione w
tradycji Starego Testamentu.
Na pamiątkę
ocalenia pierworodnych synów Izraela podczas niewoli egipskiej każdy
pierworodny syn u Żydów był uważany za własność Boga. Dlatego czterdziestego dnia
po jego urodzeniu należało zanieść syna do świątyni w Jerozolimie, złożyć go w
ręce kapłana, a następnie wykupić za symboliczną opłatą 5 syklów. Równało się
to zarobkowi 20 dni (1 sykl albo szekel to 4 denary lub drachmy, czyli zapłata
za 4 dni pracy robotnika niewykwalifikowanego). Równocześnie z obrzędem
ofiarowania i wykupu pierworodnego syna łączyła się ceremonia oczyszczenia
matki dziecka. Z tej okazji matka była zobowiązana złożyć ofiarę z baranka, a
jeśli jej na to nie pozwalało zbyt wielkie ubóstwo - przynajmniej ofiarę z
dwóch synogarlic lub gołębi. Fakt, że Maryja i Józef złożyli synogarlicę,
świadczy, że byli bardzo ubodzy.
Święto Ofiarowania
Pańskiego przypada czterdziestego dnia po Bożym Narodzeniu. Jest to pamiątka
ofiarowania Pana Jezusa w świątyni jerozolimskiej i dokonania przez Matkę Bożą
obrzędu oczyszczenia.
Kościół wszystkim
ważniejszym wydarzeniom z życia Chrystusa daje w liturgii szczególnie uroczysty
charakter. Święto Ofiarowania Pana Jezusa należy do najdawniejszych, gdyż było
obchodzone w Jerozolimie już w IV w., a więc zaraz po ustaniu prześladowań. Dwa
wieki później pojawiło się również w Kościele zachodnim.
Tradycyjnie
dzisiejszy dzień nazywa się dniem Matki Bożej Gromnicznej. W ten sposób
uwypukla się fakt przyniesienia przez Maryję małego Jezusa do świątyni.
Obchodom towarzyszyła procesja ze świecami. W czasie Ofiarowania starzec Symeon
wziął na ręce swoje Pana Jezusa i wypowiedział prorocze słowa: "Światłość
na oświecenie pogan i na chwałę Izraela" (Łk 2, 32). Według podania
procesja z zapalonymi świecami była znana w Rzymie już w czasach papieża św.
Gelazego w 492 r. Od X w. upowszechnił się obrzęd poświęcania świec, których
płomień symbolizuje Jezusa - Światłość świata, Chrystusa, który uciszał burze,
był, jest i na zawsze pozostanie Panem wszystkich praw natury. Momentem
najuroczystszym apoteozy Chrystusa jako światła, który oświeca narody, jest
podniosły obrzęd Wigilii Paschalnej - poświęcenie paschału i przepiękny hymn Exultet.
W Kościele
Wschodnim dzisiejsze święto (należące do 12 najważniejszych świąt) nazywane
jest Spotkaniem Pańskim (Hypapante), co uwypukla jego
wybitnie chrystologiczny charakter. Prawosławie zachowało również, przejęty z
religii mojżeszowej, zwyczaj oczyszczenia matki po urodzeniu dziecka - po
upływie 40 dni od porodu (czyli po okresie połogu) matka po raz pierwszy
przychodzi do cerkwi, by w pełni uczestniczyć w Eucharystii. Ślad tej tradycji
był kultywowany w Kościele przedsoborowym - matka przychodziła "do
wywodu" i otrzymywała specjalne błogosławieństwo; było to praktykowane
zazwyczaj w dniu chrztu dziecka i - tak jak wówczas także chrzest - poza Mszą
św. Zwyczaj ten opisał Reymont w "Chłopach".
W Polsce święto
Ofiarowania Pana Jezusa ma nadal charakter wybitnie maryjny (do czasów
posoborowej reformy Mszału w 1969 r. święto to nosiło nazwę "Oczyszczenia
Maryi Panny" - "In purificatione Beatae Mariae Virginis").
Polacy widzą w Maryi Tę, która sprowadziła na ziemię niebiańskie Światło i
która nas tym Światłem broni i osłania od wszelkiego zła. Dlatego często brano
do ręki gromnice, zwłaszcza w niebezpieczeństwach wielkich klęsk i grożącej
śmierci. Niegdyś wielkim wrogiem domów w Polsce były burze, a zwłaszcza
pioruny, które zapalały i niszczyły domostwa, przeważnie wówczas drewniane.
Właśnie od nich miała strzec domy świeca poświęcona w święto Ofiarowania
Chrystusa. Zwykle była ona pięknie przystrajana i malowana. W czasie burzy
zapalano ją i stawiano w oknach, by prosić Maryję o ochronę. Gromnicę wręczano
również konającym, aby ochronić ich przed napaścią złych duchów.
Ze świętem Matki
Bożej Gromnicznej kończy się w Polsce okres śpiewania kolęd, trzymania żłóbków
i choinek - kończy się tradycyjny (a nie liturgiczny - ten skończył się świętem
Chrztu Pańskiego) okres Bożego Narodzenia. Dzisiejsze święto zamyka więc cykl
uroczystości związanych z objawieniem się światu Słowa Wcielonego. Liturgia po
raz ostatni w tym roku ukazuje nam Chrystusa-Dziecię.
Od 1997 r. 2 lutego Kościół powszechny obchodzi ustanowiony przez św. Jana Pawła II Dzień Życia Konsekrowanego, poświęcony modlitwie za osoby, które oddały swoje życie na służbę Bogu i ludziom w niezliczonych zakonach, zgromadzeniach zakonnych, stowarzyszeniach życia apostolskiego i instytutach świeckich. Pamiętajmy o nich w podczas naszej dzisiejszej modlitwy na Eucharystii.